Sunday, November 6, 2011

Intussen in Belém do Pará…

Wat er in Rio de Janeiro, São Paulo, Recife en Salvador de Bahia gebeurt, komen wij Europeanen altijd wel te weten ook al is het soms met vertraging. Maar uit ’n stad als Belém do Pará, de ingang van het oerwoud in het verre noorden van Brazilië, krijgen we nauwelijks muzikale informatie. En toch is Belém volgens de zuid-Braziliaanse producent Carlos Eduardo Miranda van Trama Virtual booming.

Carimbó
Eén belangrijke stroming in de Paraense muziekscene waar je niet omheen kunt is carimbó, een Afro-indianen mix met drums, maracas, fluit en een soort banjo. De belangrijkste exponent is mestre Verequete, o Rei dos Tambores (de koning van de drums, 1926-2009).
In de zestiger, zeventiger jaren wordt het geheel gemoderniseerd met een versterkt instrumentarium. Ook verandert de muziek van kleur door invloeden uit de Caraïben en Colombia, zoals zouk, merengue en cumbia. Stijlen die daar uit voortvloeien zijn guitarrada (met een speels surfgitaartje), lambada, melody, technobrega en varianten daarop, altijd met een fundament van carimbó verpakt in een eenzijdige midi-laag. Gelukkig wordt er ook nog akoestische muziek gespeeld door bijvoobeeld percussietrio Manari, maar dit even terzijde.

Gaby Amarantos
Aanvankelijk is technobrega niets meer dan het remixen van cheesy hits uit de jaren tachtig begeleid met het ritme dat de heupen doet draaien. De zangeres Gaby Amarantos is een van de weinige artiesten uit de staat Pará die in heel Brazilië bekend is. Amarantos geeft een eigen draai aan de technobrega door het wat ruiger, analoog en organischer te laten klinken met meer rockinvloeden. Door haar versie van “Single Ladies” heeft ze de bijnaam “a Beyoncé do Pará” gekregen. Ze is samen met Paraense gitarist en producent Luiz Félix Robatto (bekend van La Pupuña) bezig met haar nieuwe cd.

In het volgende filmpje laat journalist Nelson Motta een repo zien over de diversiteit uit hedendaags Belém do Para in het Jornal da Globo (wel even je Portugees oppoetsen)


en hier is een videoclip van Gaby Amarantos

Monday, October 17, 2011

Rappende Indianen



De indianen in Brazilië proberen hun eigen identiteit te behouden. Dat kun je zelf zien in het Concertgebouw op 18 oktober, waar twee indianengroepen, de Kayapó en de Mehinaku, traditionele rituelen zullen uitvoeren. Er zijn ook indianen die zich (noodgedwongen) hebben aangepast aan de moderne beschaving. Maar het kan ook anders!

Clemerson, Bruno, Charlie en Kelvin uit het indianenreservaat Jaguapiru (in de staat Mato Grosso do Sul) maken een kruising tussen de verschillende werelden. Als Brô MC’s (brô van brother, want het zijn broers) rappen ze over het geweld in hun dorp en vooral over racisme. Om een groot bereik te krijgen, doen ze dat in het Portugees gemixt met hun eigen taal, het Guarani Kaiowá. Zo kunnen ze kritiek leveren op de maatschappij en bij de niet-indianen vooroordelen wegnemen over de Guarini Kaiowá. De blanken, zo leggen ze uit in een interview met het tijdschrift Rap Nacional, nemen de indianen niet serieus; indianen worden vaak weggezet als een stuk vuil.

In 2009 hebben ze gewonnen op het RPB (Rap Popular Brasileiro) Festival voor jong hiphop talent. In 2010 stonden ze in het voorprogramma van de immens populaire Milton Nascimento in Campo Grande. Helaas is de muziek op hun cd Rap Indígina (2010) totaal ondergeschikt aan hun sterke rapteksten. De beats en de flauwe akkoorden uit de keyboards doen erg kitscherig aan. Het zou heel wat interessanter zijn als ze meer uit hun eigen muzikale traditie halen om zich beter te kunnen onderscheiden. De kleding die ze in de clip hieronder dragen is overigens hun dagelijkse kloffie.

Friday, October 7, 2011

Openingsavond Brasil Festival Amsterdam een groot succes

Na de spectaculaire opening op het Museumplein volgt het formele gedeelte in het Concertgebouw dat voor deze gelegenheid versierd is met stroken stof aan het plafond in de kleuren van het logo. De directeur van het Concertgebouw Simon Reinink gaf na zijn speech de microfoon door aan Sergio Mamberti. De staatssecretaris cultuur van Brazilië en voormalig acteur spreekt warme en charmante woorden over de relatie tussen Nederland en Brazilië.


PianOrchestra, innovatief en dynamisch

Het eerste half uurtje is voor de jonge groep PianOrchestra, 10 handen en één geprepareerde piano. Twee gaan aan het toestenbord zitten, één pulkt een snaar los en strijkt deze als een rebeca (vedel), één verdwijnt onder de piano en de vijfde tokkelt, slaat zachtjes op de snaren of tegen het hout. Het geheel is een lust voor het oog. De schermen op het podium vertonen typische kunst uit het noordoosten van Brazilië. Zodra ze echter een samba gaan spelen, komt er ‘n hilarisch filmpje van een dansende vogel (een youtube viral). Ook spelen ze enkele chorinhos van Ernesto Nazareth en een eigenzinnig arrangement van “Samba de uma nota só”, maar dan wel met alle noten. Het gezelschap bestaande uit Claudio Dauelsberg, Gisele Sant'Ana, Marina Spoladore, Mako en Maíra Freitas wisselen elkaar af en brengen de muziek (en dans) met het grootste gemak en plezier.

Assad Family, virtuoos en nostalgie

Na de pauze komt de Assad Family op: de broers Sergio en Odair Assad – die al van kinds af aan een duo vormen - samen met zusje Badi Assad, Odair's dochter Carolina Assad en Sergio’s dochter Clarice Assad. Ze openen het concert met “Casa Forte”, een pittig en harmonisch nummer dat een mooie intruductie is van deze supermuzikale familie. Daarna spelen ze om de beurt, omdat ze onafhankelijk van elkaar carrière hebben gemaakt. Het gitaarduo laat een prachtig klassiek Braziliaans stuk horen a lá improvise met een flamenco-bite. Badi Assad neemt het stokje over. Ze heeft alles wat een musicus maar wensen kan. Ze speelt gitaar, percussie en als ze klakgeluiden maakt met haar tong, kan ze tegelijkertijd zingen. Ze geeft met haar kristalheldere stem een prachtige interpretatie van Chico Buarque's “Joana Francesa”. Aan het slot van “O banco do destinto” barst een daverend applaus los na een enerverend geroffel op haar gitaar. Haar nicht Clarice was even bang dat zij daar niet tegen op zou kunnen, maar ook zij laat een virtuoos piano- en scatspel horen van Vinícius de Moraes' “Canto de Ossanha”. Carolina heeft duidelijk minder techniek in huis. Ze zorgt met “Toda sentimento” van Chico Buarque wel voor een teder rustpunt in de show. Een hoogtepunt is de close harmony van Pixinguinha's “Carinhoso” door de drie meiden. Het tweede gedeelte van de Assad Family is eigenlijk nog beter. Ze laten, nu weer met z'n allen, een vierluik horen (een eigen werk) als eerbetoon aan de Libanese vader en Italiaanse moeder van Badi, Sergio en Odair. Het wordt een ontmoeting tussen de culturen door de moderne ud (luit), Arabische melismen en Braziliaanse ritmen. Het werk geeft de verschillende fases van de immigrant weer: vertrek moederland, aankomst nieuw land, heimwee en familie. Het optreden eindigt met een welverdiende staande ovatie.

Thursday, October 6, 2011

Tropa de Elite 2

Wow, je wordt meteen bij je lurven gegrepen in de eerste scène, waarin Nascimento (Wagner Moura) de auto instapt, wegrijdt en wordt klemgereden. Kogels doorboren zijn auto en je denkt: dit overleeft niemand. De film van regisseur Jose Padilha is het vervolg op Tropa de Elite uit 2007 waarin het werk van de speciale politie-eenheid (BOPE) wordt belicht. Luitenant-kolonel Nascimento is nu 10 jaar ouder, zijn zoon (10 jaar) woont bij zijn ex-vrouw. De film heeft een behoorlijk hoog tempo. We gaan vier jaar terug in de tijd, waar in een beruchte gevangenis een afrekening plaatsvindt onder aanvoering van de grimmige Beirada (hé, dat is zanger/acteur Seu Jorge!). Mensenrechtenactivist Diogo Fraga (Irandhir Santos) wordt erbij geroepen en de meute komt tot rust. Helaas besluit Kapitein Andre Matias (André Ramiro) de nerveuze Beirada tóch te executeren. Natuurlijk wordt dit in de media breed uitgemeten. Volgens Fraga is deze BOPE actie een schending van de mensenrechten, maar het electoraat van Rio de Janiero is er eigenlijk wel blij mee. Matias wordt van zijn functie ontheven en Nascimento wordt gepromoveerd tot onder-secretaris van de inlichtingendienst. Hij merkt algauw dat het systeem waar hij 21 jaar voor heeft gewerkt totaal verrot is; corruptie onder agenten en politici is schering en inslag. Tussen de keiharde en bloederige beelden zijn er ook absurditeiten te zien die helemaal niet ver van de werkelijkheid liggen. Een mooie emotionele laag is de verhouding tussen de activist Fraga die getrouwd is met Nascimento's ex en zoon Rafael (Pedro Van-Held). Overigens is de eerste scène niet de laatste... Je kunt de film zelf zien in Tuschinski, Rialto en Kriterion. Echt een aanrader!

 

Sunday, October 2, 2011

Casa do Núcleo, een 'muzikaal' huis in São Paulo

Ergens in de miljoenenstad São Paulo, waar men verzot is op rock, samba, sambarock, hiphop en andere moderne urbane muzieksoorten, zit tussen de wolkenkrabbers een mini cultureel centrum, Casa do Núcleo, verstopt.



Thuis
Casa do Núcleo is een thuis voor musici en muziekliefhebbers. Het is letterlijk een woonhuis waar in de huiskamer, met gezellige stoeltjes en banken, een podiumpje staat opgesteld. Je kunt er ook een winkeltje, expositieruimte en een bar vinden. Er worden frequent concerten, discussies en workshops georganiseerd. Muziek is de kernactiviteit, maar je zult er niet zo gauw rock of hiphop vinden. Wel traditionele (bijv. choro), instrumentale en contemporaine, met andere woorden - het is gewoon zo - elitaire Braziliaanse muziek.

Label
De plek is een uitbreiding van de platenmaatschappij Núcleo Contemporâneo in 1996 opgezet door pianist en arrangeur Benjamin Taubkin. Van dit label zijn inmiddels meer dan 70 albums verschenen.

Muzikale ontmoetingen
Casa do Núcleo is in maart van dit jaar geopend en elke week is er wel iets te doen. Er is veel ruimte voor bijzondere muzikale ontmoetingen. Zo speelt op 30 augustus de Belgische gitarist Boris Gaquere samen met de Braziliaanse percussionist Renato Martins. Ook krijgen de beste ensembles een kans om op te treden zoals Quinteto Vento em Madeira.

In het filmpje zie je een optreden van Soukast (Simone Sou en Gui Kastrup) samen met Oleg Fateev uit Moldavië in Casa do Núcleo.

Als je toevallig in São Paulo bent, ga dan even langs: Rua Padre Cerda, n°25, Alto de Pinheiros

Amor e Revolução

Brazilië is naast Mexico de grootste exporteur van telenovela’s - soapseries - wéreldwijd. Liefde en rijkdom zijn favoriete thema’s, maar er komen ook prangende maatschappelijke kwesties aan bod zoals armoede, draagmoederschap en corruptie. Sinds april van dit jaar volgen de Brazilianen op de zender SBT de spannende, rauwe en gewelddadige soap Amor e Revolução van Tiago Santiago. Het is de eerste keer in de geschiedenis van de telenovela’s dat de militaire dictatuur centraal staat.

Fictie
Amor e Revolução speelt zich af in Rio de Janeiro en São Paulo van de revolutie in 1964 tot aan de meest obscure periode van de dictatuur (“anos de chumbo”). Amor e Revolução is een fictief liefdesverhaal tussen de militair José Guerra (Claudio Lins) en de guerrillera Maria Paixão (Graziela Schmitt). Op het eerste gezicht is dit een onmogelijke liefde, omdat Maria leider is van een studentenbeweging en ten strijde zal trekken. José Guerra is van de militaire inlichtingendienst, tegen de dictatuur, democraat en zoon van een generaal van de harde lijn.

Realiteit
Het bijzondere van deze soap is dat na elke aflevering iemand aan het woord komt die direct iets met de dictatuur te maken heeft gehad. Ze vertellen vaak hartverscheurende verhalen. Iedereen komt aan het woord: militairen, guerrillastrijders, folteraars, artiesten, journalisten, advocaten en studenten. Ongetwijfeld een heel goede manier om dit nationale trauma bloot te leggen en te verwerken. In het Tropentheater kunt u op 27 september naar The year my parents went on vacation van Cao Hamburger gaan kijken. Dit gaat over het leven van de jonge Mauro die door zijn ouders, politieke dissidenten, wordt achtergelaten bij zijn opa ten tijde van de dictatuur en het WK voetbal in 1970.

Sunday, May 1, 2011

Rum, rumpi, lé en jazz



Orkestra Rumpilezz

De grootste verrassing van de Virada 2011 is Orkestra Rumpilezz. Deze bigband uit Bahia heeft in ieder geval mij overrompeld. Een paar dagen na de Virada op dinsdagmiddag 20 april is de oprichter en bandleider van de bigband, Letieres Leite een informeel gesprek (bate papo) aangegaan in Casa do Núcleo. Deze nieuwe ruimte, opgezet door Benjamin Taubkin (die ik helaas ben misgelopen) is een soort verzamelplek voor muzikanten en liefhebbers die zich willen verdiepen in Braziliaanse muziek. Een aanrader voor iedereen die naar São Paulo gaat.



Oostenrijk
Letieres Leite introduceert zichzelf voor zo'n 20 belangstellenden die rondom hem in de huiskamer zitten. Hij vertelt ons over

Vervolg spoorboekje Virada

In Nederland gaat de zon weer lekker laat onder. In Brazilie daarentegen is het al donker om 18:00. Nadat we uitgerust en wel weer terug naar de Virada gaan, ziet alles er anders uit onder de felle zon. Er zijn minder mensen op de been en de straten zijn schoongemaakt. Nog steeds is alles afgezet om het verkeer buiten de Virada te houden. Er is nu ook minder luchtvervuiling.








Sao Paulo, foto: CC









Paulo Miklos e Quinteto em Branco e Preto, foto: CC


12:00 Palco RepúblicaWe zijn terug bij waar we een paar uur eerder zijn geëindigd. Vandaag presenteert dit podium geen soul, maar samba. Te beginnen met Paulo Miklos e Quinteto em Branco e Preto. De combinatie Paulo Miklos en samba is een

Spoorboekje Virada 2011

Stel je het North Sea Jazz Festival voor, maar dan 5 x zo groot, verspreid over de hele randstad en gepropt in 24 uur! Onmogelijk dus om een strak schema te volgen en de optredens van begin tot het einde te zien, ook al zit er voldoende tijd tussen. Om dit te illustreren lijkt het mij het beste om een spoorboekje te maken van wat we (Magda Pucci en ik) gezien hebben.



18:30 Palco Julio Prestes
Het optreden van Rita Lee (1947), de Koningin van de Rock, is al een half uur geleden begonnen en het is stampend druk. Toch lukt het om ons door de mensenmassa te wurmen en bij het podium te komen, zodat ik een foto kan maken. Magda heeft nog geen backstage bandje dus ze wacht even in de meute.




Rita Lee en Michael Jackson, foto: CC

Wanneer ik frontstage sta om foto's te nemen, verschijnt Michael Jackson opeens! Rita Lee schijnt een groot fan te zijn van Michael en heeft hem tot leven geroepen. Degrand lady heeft er alles voor over om te kunnen dansen zoals hij. De imitator die Nikki Goulart heet, lijkt 100%.
Terwijl ze haar eigen repertoire hervat met vooral oude hits uit de periode na de Mutantes, die het publiek uit volle borst meezingt,

Moacir Santos op de Virada!





Moacir Santos

Althans niet in levende lijve...

Jonge jazzmuzikanten uit SP hebben in 2005 de muziek van Moacir Santos herontdekt en brengen haar terug naar de Brazilianen en verder, de wijde wereld in. Vanavond speelt deze big band oftewel Projeto Coisa Fina om 22:30 op de Virada. Gisteren had ik een gesprek met één van de oprichters, saxofonist Daniel Nogueiro.


Moacir Santos (1926-2006)Zijn muziek is bekender dan zijn naam, het lied Nanãindachtig, dat door meer dan 100 artiesten waaronder Sergio Mendes, Eumir Deodato en Céu (zie onderaan de video) gecovered is.
De Afro-Braziliaan Santos komt uit Pernambuco en

Kunst in de eerste wolkenkrabber van SP



Edificio Sampaio Moreira

Het is niet alleen vanwege de Virada Cultural dat ik hier in Sao Paulo ben, maar ook om mijn vrienden weer te zien. Eén van hen is de gitarist Edgard Scandurra. Dit jaar heeft hij geen optreden op de Virada, want hij vertrekt binnenkort naar Mali waar hij samen met Arnaldo Antunes en Toumani Diabate opnames gaat maken.


Marina Lima
Van de week ben ik overdag gaan stappen met Edgard en zijn we onder meer

Een tweet van Ed Motta

Nog 5 dagen en de Virada Cultural gaat van start. De website van de Virada wordt druk bezocht en op twitter hebben zich 14,460 volgers aangesloten. Eén van die volgers is de zeer geliefde MPB, jazz, funk en soulzanger Ed Motta, neefje van de legendarische Tim Maia.
Zijn tweet is natuurlijk meteen geretweet door de Virada.

A @virada desse ano está absurdamente deep! Recomendo Brian Auger, Edgar Winter e o baritonista Ronnie Cuber. Eu vou e levo os Lps deles!


Ed Motta tipt hier dus een aantal musici en het lijkt mij leuk om te kijken wie dat zijn in een notendop.


Brian Auger
Deze toetsenist uit Engeland is een oude rot in het vak en

Virada Cultural 2011

Op 16 april om 18 uur in São Paulo begint een culturele marathon met meer dan duizend attracties waaronder veel muziek, theater, dans en film. Hij eindigt 24 uur later op 17 april om 18 uur.


Het is niet voor het eerst dat ik naar dit monstrueuze festival ga. De eerste keer was in 2009, dat kun je hierteruglezen.  Nu met een ander doel. In oktober dit jaar komt er namelijk een Brazilië-festival in Amsterdam op verschillende podia. Met niet alleen muziek, maar ook andere disciplines. Op de Virada wil ik naar optredens gaan die een link hebben met Radio 6 en het Brasil Festival Amsterdam. Er is voor de liefhebbers een siteaangemaakt waar in de loop van de tijd artikelen en voorbeschouwingen op zullen verschijnen.

Virada Cultural
Even terug naar São Paulo en de Virada Cultural. Het is een kwestie van goed inplannen want de Virada, met nationale en internationale acts, is verspreid over de hele stad. Er kunnen dus tientallen kilometers tussen de verschillende podia liggen. De stad is voor de gelegenheid autoluw en er is gelukkig een goed functionerend metronetwerk. De verschillende podia zijn thematisch ingedeeld, ik zal de belangrijkste aanstippen.

Podium Barão de Limeira
Muziek en ritmes uit het noordoosten van Brazilie zoals